ویژگی ها،شرایط و نیاز هایی که در این جزوه به آن پرداخته شده است بر اساس مطالعه و بررسی احادیث و روایات ، بیانات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری و انتظارات آنان از جوانان و همچنین از کتب تربیتی مخصوص این رده سنی می باشد .
اهم ویژگی ها ی اخلاقی- تربیتی و ... جوان به شرح ذیل می باشد
1- اثر پذیری
انسان موجودی اثرپذیر و آموزش پذیر است و به طور غریزی دیده ها و شنیده ها را می آموزد این طبیعت انسانی در دوران جوانی از قابلیت و توانایی بیشتری برخوردار است و از آنجایی که فکر و دل جوان هنوز دچار دل مشغولی های روزگار و مسائل متنوع فردی و اجتماعی نگشته ، از موقعیت بسیار مناسبی برای یادگیری بهره مند است و قلب و دل او مانند زمین آماده است ، هر دانه ای را پذیرفته و می پروراند. امام علی (ع) در وصیت خود به فرزندش امام حسن (ع) نوشته است: و انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شی ء قبلته، فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک لیتقبل بجد رایک من الامر ( نهج البلاغه نامه 31)
قلب و دل جوان مانند زمین خالی از کشت است که هرچه در آن انداخته شود قبول می کند. از این رو قبل از اینکه دل تو سخت و فکر تو مشغول شود ، در تربیت تو سرعت گرفتم تا با تمام اندیشه ات به استقبال آینده بروی.
نکات مهمی در فرمایش امام علی (ع) نهفته است که در ذیل به برخی اشاره می شود :
1- فکر و دل جوان،بدون گزینش و انتخاب ، آماده پذیرش آموزش هاست و هر چرا بیاموزد ، مانند زمین آماده کشت ، می پروراند.
2- برای آموزش جوان باید به سرعت مبادرت کرد و هرچه زودتر روح تشنه او را سیراب نمود.
3- در آموزش جوان ، رعایت اولویت ها در موضوعات آموزشی لازم است که در این میان آموزش اخلاق و ادب از همه مهم تر است.
4- در صورت عدم اقدام به موقع ، روح جوان در اثر گذر ایام و بالا رفتن سن ، کمتر اثرپذیر خواهد بود و قلب و دل او سخت و فاقد انعطاف پذیری می شود.
5- اندوخته های ادب و اخلاق در روبه رویی با آینده ، برای جوانان و فرزندان لازم است.
2- رشد عقلی
جسم و جان جوان در یک حرکت همه جانبه پیوسته رو به رشد است.در پیکر پر رمز و رازجوانان هر لحظه تحولی عظیم صورت می گیرد. نیروی عقل جوان، هر روز و هر شب در جایگاه متکامل تری قرار می گیرد و در واقع یکی از شاخصه های جوانی وجود همین سیر تکاملی اوست.
امام علی (ع) می فرماید: (( رشد عقل در 35 سالگی به حد کمال می رسد و پس از آن هر گونه رشد دیگری که باشد در اثر تجربه است ( بحار جلد101 صفحه 96)
انواع رشد
الف) رشد فیزیکی و جرمی عقل که طبق برخی از روایات اسلامی تا 35 سالگی و طبق برخی دیگر از روایات تا 28 سالگی است. این اختلافات،شاید به جهت اختلاف افراد ، مناطق و علل دیگر باشد در این نوع رشد ، تغیراتی در سیستم مغز ، اعصاب و عروق صورت می گیرد و شکل مادی جایگاه فکر و اندیشه ، کامل می شود و به رشد نهایی خود می رسد.
ب) رشد اکتسابی و آموزش عقل که بر اثر آموزش و دریافته های علمی و تجربی صورت می گیرد و هرچه اندوخته علمی انسان بیشتر می شود. نیروی عقل نیز از توان بیشتری برخودار می گردد.
روایاتی که بیانگر رشد دائمی عقل می باشند ناظر به رشد عقلی اند که نمونه آن ، فرمایشی از امام علی (ع) که می فرماید: ((عقل ، یک غریزه و نیرویی است که پیوسته با دانش و تجربه افزوده می شود. (بحارالانوار ج1 ص160)
در روایات اسلامی نسبت به تقسیم عقل ، به اعتبار نوع رشد آن ، اشارات و تصریحاتی وجود دارد. امام علی (ع) می فرماید: العقل عقلان :عقل الطبع و عقل التجربه ، و کلاهما یودی الی المنفعه
عقل دو نوع است : عقل طبیعی و عقل تجربی که هر دو مایه منفعت است ( بحارالانوار ج 75 ص6)
و در جای دیگر می فرماید:
العقل عقلان: مطبوع و مسموع و لا ینفع المسموع ما لم یکن مطبوع ، کما لا ینفع نور الشمس و نور العین ممنوع (فیض کاشانی ، عین الیقین ص243)
با توجه به اینکه انسان دارای دو نوع رشد عقلی است ، جوانان باید سعی تمام نمایند تا در هر دو زمینه ، رشد عقلی خود را یاری کنند:
اما در زمینه اول: یعنی رشد فیزیکی و مادی عقل ، جوان باید بداند همانطور که برخی فعالیت ها - مانند ورزش ، سحر خیزی ، شور و نشاط و ... در رشد جسمی و عقلی تاثیر دارند ، برخی فعالیت ها نیز به طور بسیار خطرناک و پنهان در بنای جسمی و عقلی انسان آسیب آفرینند. برخی گناهان همانند
و اما در زمینه دوم ، یعنی رشد آموزشی و اکتسابی عقل ، جوانان برای پیروز شدن در عرصه مسابقه رشد عقلی ، باید در آموزش و دریافت تجارب زندگی از دیگران پیشی بگیرند و هر دانشی را با انگیزه به دست آوردن تجربه ، دانش و شناخت بیشتر فرا گیرند تا نیروی عقلشان را تقویت نمایند.
3- پاک دلی و رقت قلبی
جوانان به طور طبیعی ، کم تر از بزرگ ترها در تاریکی های روحی و قساوت قلبی غوطه ورند و غالباً دارای دلی روشن و قلبی پاک روحی روان و فکری جوان می باشند. به همین دلیل زودتر و بیشتر از بزرگتر ها به سوی حق و فضیلت رو می آورند
رقت قلبی و پاک دلی یکی از فضائل مهم اخلاقی بوده که در علم اخلاق نسبت به آن تاکید و راه های کسب آن معرفی شده است.
پیامبر اسلام در این زمینه می فرمایند:
اوصیکم بالشبان خیراً ، فانهم ارق افئدهً.ان الله بعثنی بشیراً و نظیراً ، فحالفنی الشبان و خالفنی الشیوخ ثم قراء (فطال علیهم الامد فقست قلوبهم) حدید آیه6
درباره جوانان به خیر و نیکی سفارش می کنم چرا که قلب آنان رقیق و مهربان است خداوند مرا برای بشارت و بیم دادن فرستاد که جوانان با من موافق شدند و پیروان به مخالفت پرداختند (( عمرشان طولانی شد پس دلهایشان قساوت پیدا کرد.))
در فرمایش پیامبر (ص) با استفاده از آیه قرآن ، اشاره کوتاهی به این مطلب شده است که هر چه انسان از جوانی فاصله می گیرد. قلب او نیز غلیظ و غیر قابل انعطاف می گردد که این خود دلیل دیگری برای تربیت به هنگام جوانان است.
4- حق طلبی و فضیلت خواهی
جوانان بر اساس فطرت پاک انسانی به ندای حق و فضایل اخلاقی ، گرایش دارند و خواستار جهانی هستند ه حق و فضیلت انسانی در آن حاکم باشد. جوانان تا زمانی که روح پاکشان به گناهان آلوده نگشته است ، هماره در پی رسیدن به فضایل انسانی اند
ابو جعفر احول که از یاران امام صادق (ع) بود روزی به حضور امام (ع) مشرف شد. امام (ع) از او پرسید: مردم بصره در امر دین و اهل بیت چگونه اند؟ عرض کرد: تعداد کمی تمایل نشان داده اند. امام صادق (ع) فرمود: (( تملیک با لاحداث ، فانهم اشرع الی کل خیر)) (اصول کافی ج8 ص93)
((به جوانان رو کن و ایشان را تبلیغ نما! چرا که ایشان به سوی هر خیر و نیکی بیش تر سرعت می گیرند.))
وجود همین ویژگی مبارک در جوانان بود که موجب گرویدن تعداد زیادی از جوانان مکه و مدینه به دین مقدس اسلام شد. به گونه ای که با وجود محدودیت های فراوان و آزار و اذیت مشرکان ، حاضر نشدند از اسلام دست بردارند. جوانان مکه ، حتی در دوران قبل از اسلام نیز بر اثر همین غریزه الهی پیمان ((حلف الفضول)) را بستند
وجود همین ویژگی مبارک در جوانان بود که دوران ظلمانی ستمشاهی با آن همه فساد و ناهنجاریهایی که حاکم کرده بودند جوانان در ندای امام عزیزشان لبیک گفتند و حماسه ای الهی و تاریخی در 22 بهمن سال 57 آفریدند. بر اثر این ویژگی الهی بود که جوانان با شجاعت و از خود گذشتگی از عزیزترین چیزشان یعنی جان گذاشتند و به تبعیت از فرمان رهبر و مقتدایشان حماسه ای ماندگار در تاریخ رقم زدند و 8 سال دفاع مقدس پیروزمندانه اداره کردند و در نهایت به پیروزی الهی رسیدند.
تاریخ بشر از توجه جوانان به فضیلت و حقیقت گواهی می دهد. قوی ترین عامل محرک تاریخ نیز نیروی حق طلبی و فضیلت خواهی جوانان بوده است.


5- دین گرایی
یکی از روحیات پر ارزش بشری که نتیجه روحیه حق طلبی و فضیلت خواهی است (دین گرایی) می باشد. این روحیه به اعتراف بسیاری از روان شناسان در آغاز دوران جوانی به شدت فعال گردیده ، رشد می یابد توجه در سخنان پیامبر اکرم (ص) و پیشوایان دینی به روشنی این واقعیت را بیان می کند که جوانان هر گاه در خلاء اعتقادی و فقر دینی واقع شده اند به صورت وسیعی به دین گرایش یافته اند که از نمونه های کهن آن ، گروندگان به حضرت موسی (ع) و عیسی (ع) و مسلمانان صدر اسلام می باشند.
قرآن کریم درباره ایمان آوردندگان به حضرت موسی می فرماید:
(فما آمن لموسی الا ذریه من قومه علی خوف من فرعون و ملاءیهم ان یفتنهم)(یونس آیه83)
(( در آغاز هیچ کس به موسی ایمان نیاورد مگر گروهی از فرزندان قوم او ، در حالی که از فرعون و اطرافیان او می ترسید که مبادا آنان را در شکنجه قرار دهد))
دو نکته از این آیه شریفه برداشت می شود اولاً جوانان و فرزندان از پیشگامان ، در قبول دین بودند و ثانیاً جوانان با وجود ترس از عواقب قبول دین ، باز هم حاضر نبودند از دین دست بردارند.
موقعی که رسول اکرم در مکه قیام کرد و دعوت خود را بین مردم آشکار نمود ، شور و هیجان عظیمی در نسل جوان پدید آمد. آنان طبق تمایل فطری مذهب گرایی ، در اطراف حضرت محمد (ص) اجتماع کردند و به شدت تحت تاثیر گفتارش قرار گرفتند. این امر سبب بروز اختلاف شدیدی در خانواده ها بین جوانان و سالمندان گردید. (جوان از نظر عقل و احساسات ج1 ص343)
در مدینه نیز ((مصعب)) فرستاده پیامبر (ص) مشغول تبلیغ دین بود و آنجا هم جوانان از پیشگامان قبول دین اسلام بودند. مصعب هر روز برای تبلیغ به میان مردم می رفت و بیش از همه جوانان نورس و نوجوانان دعوت او را می پذیرنفتند. ( اعلام الوری ص 68)
در آخر توجه به این نکته لازم است که روحیه دین گرایی در بین جوانان مانند دیگر نیروهای جوانی بر اثر گذر ایام ضعیف می شود. در فرصت های بعدی به سختی می توان وظیفه تعلیم آداب و احکام دینی را انجام داد. شاید به همین دلیل است که طبق تعالیم اسلامی باید آموزش دینی پسران در 7 سال سوم یعنی از 14 سالگی آغاز شود:
قال الامام الصادق علیه السلام: الغلام یلعب سبع سنین ، و یتعلم الکتاب سبع سنین و یتعلم الحلال و الحرام و لثبع سنین (اصول کافی ج6ص47)
پسر بچه تا 7 سال بازی می کند و در 7 سال دیگر نوشتن آموزد و در 7 سال دیگر حلال و حرام (احکام دینی) را بیاموزد.
6- باریک بینی و تیزفهمی:
در برخی روایات جوانان از جهت ذهنی تیزتر و دقیق تر از بزرگ ترها معرفی شده اند بگونه ای که حتی سفارش شده است در صورت نیاز به مشورت در مرحله اول از جوانان نظر خواهی کنید و آنگاه نظر ایشان را به پیران که با تجربه ترند عرضه کنید تا آنان بررسی کرده نظرنهایی را انتخاب کنند.
قال علی (ع): (( اذا احتجب الی المشوره فی امر قد طرا علیک فاسبئده ببدایه الشبان ، فانهم احد اذهانا و اسرع حدساً ثم رده بعد ذلک الی رای الکهول و الشیوخ لیستعقبوا و یحسنوا الاختیار له: فان تجربتهم اکثر)) (ابن الحدید شرح نهج البلاغه ج20 ص 337)
هرگاه در مساله ای محتاج مشورت شدی ، آن را به جوانان عرضه کن چرا که آنان با فرات تر و تیزفهم ترند. سپس آن را به نظر پیران و سالخورده ها برسان تا آن را بررسی کرده و به خوبی آن را مورد سنجش قرار دهند. چرا که تجربه پیران بیشتر است.
در پرتوی کلام امام علی علیه السلام
رعایت این دستور حکیمانه امام علی علیه السلام با توجه به اینکه جوانان و پیران هر دو به نوعی باید مورد استفاده اجتماع و افراد قرار گیرند ، اهمیت بیش تری پیداکرده ، چند دستور زیبای تربیتی را گوشزد می کند:
1- در نظر خواهی ها باید از نظرات جوانان استفاده نمود و باید از توانایی های ویژه آنها به بهترین وجه بهره گیری کرد. هوش و دقت نظر برتر جوانان همواره می تواند یار یگر بزرگ ترها در تصمیم گیرها و گمانه زنی ها باشد.
2- عنصر هوش و فکر دقیق در مراحل تصمیم گیری باید با عنصر تجربه در هم آمیزد. تجربه و نظر پیران صاحب تجبه و در انتخاب نظر صحیح ، نقش نهایی و انتخاب کننده را ایفا می کند. این امر به معنای پیوند فکر و تجربه و به عبارت دیگر پیوند پیر و جوان است. البته در مقام درجه بندی ، تجربه پیران از ارزش برتر و نمره بالاتری نسبت به تیزهوشی جوانان داراست ولی با این همه تجربه پیران ، بدون فکر جوانان ناقص است.
3- استفاده از تجربه پیران در مراحل قبل از تصمیم گیری لازم است . هرچند که نظریه پرداز دارای دقت نظر وحدت بصر باشد. چرا که تجربه ، مرحله آشتی فکر با واقعیت است بنابراین جوانان اگر چه دارای فهم فکری خوبی باشند نباید تنها با فکر خود تصمیم بگیرند. بلکه حتماً باید از تجربه بزرگ ترها در امور مختلف زندگی استفاده کنند.
7- شور و نشاط
جوانان و نوجوانان دارای شور و نشاط ویژه اند به گونه ای که دوست دارند همواره تازه و زیبا و با نشاط در اجتماع دیده شوند و همچنین لازمه این شور و نشاط ورزش کردن ، آراستن ظاهر و باطن می باشد.
امام علی (ع) وقتی از بازار دو پیراهن خرید،پیراهنی گران تر را به غلامش قنبر داد. قنبر گفت: شما بیش تر از من سزاوار پوشیدن این پیراهن هستید. چرا که در انتظار مردم بوده به منبر می روید و برای مردم سخن می گویید ولی امام علی علیه السلام فرمودند: انت شاب و لک سیره الشباب و انا استحیی من ربی ان اتفضل علیک ( بحارالانوار ج 40 ص324)
تو جوانی و دارای نشاط جوانی هستی و من از خدا حیا می کنم که در این زمینه بر تو برتری جویم.
جوان دارای روحیه زیبا گرایی و حس زیبا طلبی است و اسلام نیز به این روحیه توجه داشته و در ابعاد مختلف زندگی به رعایت زیبایی سفارش نموده است ، در حال نماز ، در دیدار با دوستان در زندگی مشترک خانوادگی و خلاصه در همه زوایای زندگی فردی و اجتماعی .
همچنین در روایات و کلمات بزرگان مکرر و فراوان جوانان را به ورزش داشتن جسمی ورزیده و سالم توصیه شده است . من جمله مقام معظم رهبری نسبت به این موضوع تاکیدات فراوانی دارند که در ذیل به نمونه ای اشاره می گردد.
من ورزش را برای جوانان لازم می دانم ، برای غیر جوانان – میانسالان و پیرمردان و پیرزنان – هم واجب می دانم بنابراین اگر ورزش برای جوانان لازم است برای ماها واجب است . چون برای افراد میانسال ، مساله مرگ و زندگی است یعنی اگر ورزش بکنند زندگی سالمی خواهند داشت و خواهند گذارند و اگر ورزش نکنند دچار بیماری و افسردگی خواهند شد.
البته ورزش برای جوانان هم لازم است چون آنها هم اگر به ورزش روی بیاورند ، سلامت و نشاط و شادابی و زیبایی خواهند داشت . بنابراین من برای عموم مردم از زن و مرد ورزش متناسب با خودشان را لازم می دانم. )دیدار باجوانان در 13بهمن 1377)
8- نوگرایی و تجدد طلبی
روحیه انسان به گونه ای است که پیوسته از ظواهر جدید و مناظر بکر و هر چه که برای او تازگی داشته باشد ، لذت می برد . لکل جدیدٍ لذه و این همان روحیه نوگرایی است که نوع متعالی آن عبارت است از : بهره گیری از تازه ها برای آسایش انسانها
این روحیه در همه انسانها وجود داشته و در زمینه های مختلف زندگی بشری مایه شکوفایی و پیشرفت های زیادی بوده است ، آثار وجودی این روحیه را در پیشرفت های صنعتی ، تحولات اجتماعی و در ابعاد سیاست می توان مشاهده کرد.
روحیه نوگرایی ، در برخی زمینه ها ، مانند آداب و رسوم اجتماعی ، در دوران جوانی بیش تر به چشم می خورد به همین دلیل در اطراف خود شاهد هستیم که جوانان پیوسته از ظواهر جدید و مدل ها و الگوهای نو در رفتار ، گفتار پوشش ظاهری و حتی افکار و پندار لذت می برند.
این خصوصیت از نظر اسلام ، برای جوانان ناپسند نیست و تا زمانی که به حد افراط نرسد و از حد طبیعی خود تجاوز نکند ، یک امر طبیعی است که رعایت آن لازم است این ویژگی زاییده همان روحیه نشاط جوانی می باشد و تبلوری از روحیه خود دوستی جوان است .
امام علی ( ع ) در همین زمینه می فرماید :
لا تقسروا اولادکم علی آدابکم فإنهم مخلو قون لزمان غیر زمانکم
جوانان خود را به رعایت آداب و رسوم خودتان مجبور نکنید چرا که ایشان برای زمانی غیر از زمان شما بوجود آمده اند.
در حقیقت نوگرایی همان حرکت به همراه زمان است با این صورت که مردم با گذر زمان و تغییر آن مبتلا به نوعی تغییر و تحول در شیوه های زندگی هستند ، چرا که هر زمان دارای مقتضیات ویژه خود می باشد به همین دلیل امام علی ( ع ) می فرماید :
(( الناس بزمانهم أشبه منهم بابائهم )) مردم به زمانشان بیشتر از پدرانشان شباهت دارند (خصائص الائمه ص 115)
البته نوگرایی و تجدد گرایی با حفظ هویت دینی و اسلامی درست است به این معنا که اصول و اهداف تربیت اسلامی ثابت می باشد منتهای مراتب شاید متناسب با مقتضیات زمانه وسایل و راههای رسیدن متفاوت باشد به تعبیری می شود برای تربیت نسل جوان باید این گونه نگریست که تربیت همچون کارگاه صنعتی است که نیاز به پیشرفت و تحول مداوم دارد و ضروری است هر چند گاه ، به تناسب پیشرفت و مقتضیات در آن دستکاری و تغییراتی روا داشت تا همچنان زنده و تازه بماند . ( کتاب زمینه تربیت ص 388 )
9- آرمانگرایی
یکی از روحیات انسانها به ویژه جوانان ، آرمانگرایی آنها است ، آرمانگرایی و آرمانخواهی به معنای اینکه جوان به وضع موجود قانع نیست انسان آرمانگرا حتی اگر در محرومیت های محیطی و درونی قرار گیرد آرمانها و شدنی بودن آنها را فراموش نمی کند و همیشه آرمانها را به عنوان نقطه هدف مقابل خود می بیند نکته قابل توجه اینکه آرمان ، رویا و خیال نیست که قابل تحقق نباشد بلکه آرمانهای مد نظر ریشه های فطری و عقلانی و دینی دارند بنابر همین ریشه ها شدنی بودن آنها قابل اثبات است حتی اگر از عهده انسان بر نیاید . پذیرش شدنی بودن آرمانها حرکت به سمت آنها و تلاش برای تحقق آنها را توجیه می نماید .
مقام معظم رهبری در مورد آرمانگرایی می فرمایند : بعضی اشتباه می کنند که در مقابل آرمانگرایی واقع رامطرح می کنند ، در نظر اینها واقع بینی نقطه مقابل آرمانگرایی است این خطای بزرگی است . چون آرمانگرایی ، خودش واقعیت ها را در جامعه می سازد یک مجموعه با آرمان و دارای هدف های بلند می تواند واقعیت ها را طبق آرما خود شکل دهد و به وجود آورد دنیا اینطور پیش رفته است ، آرمانها را کنار بگذاریم به بهانه واقع بینی ! این کمال غفلت است . آرمانگرایی به وجود آورنده ی واقعیت های شیرین و مطلوب است . ( دیدار جهادگران و کشاورزان 82/10/14) .
رهبر معظم انقلاب و رجای دیگر خطاب به دانشجویان جوان این گونه می فرماید :
طبیعت دانشجو آرمان گرایی است . باید هم آرمانگرا باشد اگر آرمانگرا نباشد این حرکت متوقف خواهد شد ، در زمینه علم هم باید آرمانگرا باشد . در زمینه جامعه و مسائل جاری خودش هم باید آرمانگرا باشد اصلاً آرمانگرایی جوان ، مایه پیشرفت است . اگر آرمانگرایی را در جوانان خفه کردند و از بین بردند یا زشت شمردند اشکال بزرگی متوجه خواهد شد این نباید باشد . ( در دیدار با رئیسان دانشگاههای سراسر کشور 76/12/6 ) .
10- الگو پذیری جوانان
یکی از ویژگی های جوانان الگو پذیری است این خصوصیت از منظر اسلام بایستی با الگوهای الهی و انسانهای متعهد و پاکدامن و شجاع و صالح تامین شود و جوان در مسیر تربیت و استفاده بهینه از عمر و سرمایه جوانی بایستی به الگوهای مثبت و با ارزش انسانی توجه کند. الحمد ا.... در اسلام و تاریخ معاصر این کشور ، الگوهای مثبت فراوان وجود دارد که هر یک از آنها برای جوانان می تواند منشا رشد و کمال و صفات ارزشمند باشند با این الگوها را به جوانان معرفی نمود.
مقام معظم رهبری در این زمینه می فرمایند . ( 76/11/14 )
از گذشته و در تاریخ خودمان چهره های خیلی زیادی داریم که همه می توانند برای جوانهای ما الگو باشد . اگر اینها با زبان خوب و با استفاده از ابتکار معرفی بشوند برای جوانهای ما جا می افتند « به زندگی ائمه که نگاه کنید زندگی امام حسن و امام حسین علیهم السلام ، جوانی های ائمه ، بسیار چیزهایی با ارزش در زندگی آنهاست که هر جوان و نوجوانی را جذب می کند هم نوع دخترانه اش هست . هم نوع پسرانه اش هست همه ی آنها شخصیتهایی بودند که می توانند واقعاً برای انسان ها جاذبه داشته و برای جوانها و نوجوانهای ما الگو باشند » . ( 76/11/14)
« شما امیر المومنین ( ع ) را به عنوان یک جوان شانزده تا نوزده ساله در مکه ، یا اوایل ورود به مدینه – که باز هم این بزرگوار ، یک جوان بیست و چند ساله بود – در نظر بگیرید در دوره های مختلف عمر این بزرگوار نگاه کنید ، ببینید این جوان حقیقتاً برای بهترین جوانهای همه زمانها برترین الگو است . از شهوات جوانی ، لذات دنیایی ، زیبایهایی ککه در نظر جوان ارزش پیدا می کند . هیچ نمی خواهد مگر آن هدف عالی و ولایی که بعثت نبی اکرم ( ص ) به خاطر آن هدف است .
تمام وجود او در خدمت این هدف است . همه چیز برای او در درجه دوم است این چیز خیلی عظیمی است که یک جوان یک لحظه هم به دنیا و شیرینیها و لذتهای دنیا التفات نکند و جوانی ، نیرو ، نشاط و روحیه خود ، یعنی همه آن چیزهایی را که از طراوت و زیبایی و تازگی در جوان هست همه را در راه خدا مصرف بکند. این حد اعلا است . چیزی از این بالاتر حقیقتاً نمی شود . ( دیدار با اقشار مردم به مناسبت میلاد امام علی ( ع ) – 5 آذر 75 ) .